Rechtsvormen

Keuze van de rechtsvorm

Het Nederlandse rechtsstelsel kent verschillende rechtsvormen voor ondernemingen. Globaal gesproken kunnen deze in twee groepen worden onderscheiden: Ondernemingen zonder rechtspersoonlijkheid en ondernemingen met rechtspersoonlijkheid.

 

• Ondernemingen zonder rechtspersoonlijkheid zijn de eenmanszaak, de maatschap, de vennootschap onder firma en de commanditaire vennootschap. Het gezamenlijke kenmerk van deze rechtsvormen is dat de ondernemers in beginsel met hun gehele vermogen - zowel het zakelijke als het privé-vermogen - aansprakelijk zijn voor de schulden van de onderneming.

 

• De belangrijkste voorbeelden van ondernemingen met rechtspersoonlijkheid zijn de besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid (BV) of de naamloze vennootschap (NV). In deze gevallen is niet degene die de onderneming feitelijk leidt de ondernemer, maar de rechtspersoon zelf. De naam rechtspersoon is in dit opzicht ook duidelijk: het gaat om een juridisch persoon, in tegenstelling tot de mens als natuurlijk persoon.

De eenmanszaak (zonder rp)

De eenvoudigste ondernemingsvorm is de eenmanszaak. Er is in dat geval sprake van één natuurlijk persoon die een onderneming drijft. Dat kan elk soort onderneming zijn. De eigenaar van een eenmanszaak is met zijn gehele vermogen - zowel zakelijk als privé - aansprakelijk voor alle schulden van de onderneming.

 

De maatschap (zonder rp)

De maatschap is een samenwerkingsverband tussen twee of meer natuurlijke en/of rechtspersonen met de bedoeling de inkomsten onder die personen te verdelen. Maatschappen komt men tegen in vrije beroepen, zoals bij advocaten, artsen en fysiotherapeuten, maar ook in andere bedrijfssoorten. De maatschap lijkt in veel opzichten op de vennootschap onder firma. Er is één belangrijk verschil tussen beide rechtsvormen, namelijk op het punt van de aansprakelijkheid van de ledenen vennoten. De leden van de maatschap zijn ten opzichte van derden ieder voor gelijke deel aansprakelijk voor schulden van de maatschap. Derden kunnen de individuele leden van de maatschap derhalve niet aanspreken voor de gehele schuld van de maatschap.

De vennootschap onder firma (zonder rp)

De vennootschap onder firma (VOF) is een bijzondere vorm van de maatschap. Het gaat in dit geval om een samenwerkingsverband tussen twee of meer natuurlijke personen en/of rechtspersonen (vennoten) waarmee onder gemeenschappelijke naam een bedrijf wordt uitgeoefend. De samenwerkingsregels worden doorgaans in een contract - het firmacontract - vastgelegd. Dit contract kan notarieel worden vastgelegd, doch dat is geen verplichting. Anders dan de maatschap kent de vennootschap onder firma een afgescheiden vermogen het vennootschappelijk vermogen staat min of meer los van het privé-vermogen van de vennoten. Mocht het vennootschappelijk vermogen onvoldoende verhaal bieden, dan kunnen de crediteuren zich ook verhalen op de privé-vermogens van de vennoten. Anders dan bij de maatschap zijn de vennoten ieder hoofdelijk aansprakelijk voor de gehele schuld van de vennootschap.

De commanditaire vennootschap (zonder rp)

De commanditaire vennootschap (CV) is - net als de vennootschap onder firma - een samenwerkingsverband tussen twee of meer natuurlijke personen en/of rechtspersonen. De vennoten van de commanditaire vennootschap hebben echter niet dezelfde status. De commanditaire vennootschap kent twee soorten vennoten. Ten eerste zijn dat de beherende vennoten, die zich met de feitelijke bedrijfsvoering bezig houden en naar buiten toe optreden. Zij hebben dezelfde positie als de vennoten in een vennootschap onder firma, en zijn als zodanig ook hoofdelijk aansprakelijk voor alle schulden van de commanditaire vennootschap. Daarnaast zijn er commanditaire (stille) vennoten. Commanditaire vennoten hebben meestal slechts een financiële betrokkenheid bij de onderneming.

 

De aansprakelijkheid van de commanditaire vennoten is in beginsel beperkt tot het vermogen dat zij in de commanditaire vennootschap hebben geïnvesteerd. Op dit beginsel bestaat echter één - belangrijke - uitzondering: als commanditaire vennoten beheersdaden verrichten namens de commanditaire vennootschap naar buiten treden worden zij mede hoofdelijk aansprakelijk voor de schulden van de commanditaire vennootschap en verkrijgen zij in feite dezelfde positie als de beherende vennoten.

De naamloze vennootschap (met rp)

De rechtsvorm van de naamloze vennootschap (NV), wordt doorgaans gekozen door grote ondernemingen. Het kapitaal van de naamloze vennootschap is verdeeld in aandelen; dit kunnen zowel aandelen aan toonder als aandelen op naam zijn. Veelal vindt verhandeling van de aandelen van een naamloze vennootschap plaats op de effectenbeurs. Voor de dagelijkse praktijk is de naamloze vennootschap minder belangrijk.

De besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid (met rp)

Deze rechtsvorm wordt in de praktijk doorgaans aangeduid als 'BV'. Eigenaar van de onderneming zijn de aandeelhouders.

 

De belangrijkste reden om voor de rechtsvorm van de BV te kiezen is doorgaans de beperking van de persoonlijke aansprakelijkheid. De aandeelhouders lopen slechts risico met hun aandelenkapitaal.

 

In beginsel kunnen schuldeisers van de BV zich slechts verhalen op het vermogen van de BV. Het privé-vermogen van de aandeelhouders en van de directeur kan in beginsel niet worden aangesproken door crediteuren van de vennootschap. In bepaalde gevallen bestaat er echter wel een aansprakelijkheid van bestuurders en commissarissen. Een voorbeeld daarvan is de zogenaamde 'misbruikwetgeving' die betrekking heeft op situaties waarin bestuurders een evident wanbeleid hebben gevoerd, wat tot uiting kan komen in een faillissement van de BV of het niet betalen van belastingen en/of sociale verzekeringspremies.

 

Voor de oprichting van een BV en het opstellen van de statuten - de huishoudelijke regels - is in alle gevallen een notariële akte vereist. Anders dan de NV kent de BV slechts aandelen op naam, die onder voorwaarden overdraagbaar. Bij oprichting moet de BV (op dit moment) een minimum kapitaal hebben van 18000,-. De oprichters van de BV moeten de aandelen in de BV tot dit bedrag 'volstorten'. Dit kan gebeuren met geld of door inbreng van goederen of een bestaande onderneming. Als de aandelen met geld worden volgestort, dan moet een bank bij de oprichting van de BV een zogenaamde 'bankverklaring' aan de notaris overleggen, waaruit blijkt dat het geld ook daadwerkelijk ter beschikking staat van de BV. Als de aandelen worden volgestort door inbreng van goederen of een onderneming, dan moet er door een accountant een beschrijving worden gemaakt van de waarde van die goederen of de onderneming.

 

De Minister van Justitie moet voor de oprichting een zogenaamde 'verklaring van geen bezwaar' afgeven. Dit gebeurt meestal onder gelijktijdige goedkeuring van de statuten. Daarna kan de BV feitelijk worden opgericht. In de oprichtingsfase kunnen de bestuurders van de nog op te richten BV ten behoeve van de BV overeenkomsten en handelingen verrichten. Als deze handelingen en overeenkomsten na oprichting door de BV worden goedgekeurd, verkrijgt de BV alle rechten en verplichtingen die uit die overeenkomsten voortvloeien.

Publicatieplicht

De BV en de NV zijn verplicht een jaarrekening op te stellen. De jaarrekening bestaat uit de balans en de winst- en verliesrekening met een toelichting daarop

Fiscale aspecten

Natuurlijke personenondernemers zijn belastingplichtig voor de inkomensbelasting, rechtspersonen voor de vennootschapsbelasting. De eigenaar van een eenmanszaak geniet winst uit onderneming, die in box 1 van het huidige stelsel van inkomensbelasting valt. Evenals bij de eenmanszaak genieten de leden van de maatschap als het natuurlijke personen zijn winst uit onderneming voor de inkomensbelasting. Als het rechtspersonen zijn, dan genieten zij winst voor de vennootschapsbelasting.

 

Hetzelfde geldt voor vennoten in een vennootschap onder firma en de beherende vennoten in een commanditaire vennootschap. De fiscale positie van de commanditaire vennootschap is als hij natuurlijk persoon is, ingewikkelder. Alle rechtspersonen, zoals NV en BV zijn vennootschapsbelastingplichtig.